Een van de theorieën situeert het begin van de Spaanse griep in
Haskell County (Kansas). Hier brak in januari 1918 een griepepidemie uit die niet ouderen en kinderen trof, maar
jongvolwassenen. In februari viel een aantal doden. De plattelandsarts stuurde een beschrijving naar de gezondheidsautoriteiten, die haar op 5 april publiceerden.
Een militair hospitaal tijdens de Spaanse griep in Camp Funston (nabij
Manhattan (Kansas))
De epidemie was eind februari weer even plotseling verdwenen als ze was gekomen, en de opgeroepen jongemannen uit de streek hadden zich voor legerdienst gemeld bij Camp Funston op Fort Riley. Prompt brak daar de ziekte uit, te beginnen met de legerkok op 4 maart. De troepentransporten naar Europa zorgden voor een verdere verspreiding. Dit nieuwe virus, van het subtype H1N1, heeft uiteindelijk geleid tot de pandemie.
Het werd Spaanse griep genoemd, omdat kranten in Spanje, een neutraal land in de Eerste Wereldoorlog, er het eerst over berichtten. In Spanje, waar geen oorlogscensuur bij de media heerste, sloegen de kranten groot alarm toen verschillende mensen aan het virus stierven. De dood trad in na enkele dagen van koortsaanvallen die aan griep deden denken. Zo kreeg het virus zijn nogal misleidende naam. De Spaanse griep begon met hoge koorts, hoesten, spierpijn en keelpijn, gevolgd door extreme moeheid en flauwten. Men verloor zoveel energie dat men niet meer kon eten en drinken. De ademhaling werd steeds moeilijker en binnen enkele dagen trad de dood in. De Spaanse griep had de opmerkelijke eigenschap om jonge volwassenen te treffen. Dit in tegenstelling tot gangbare griepepidemieën, waarbij met name kinderen en bejaarden de ziekte krijgen en laatstgenoemden de grootste risico’s lopen. In augustus 1918 had de helft van de Amerikaanse soldaten in Europa de ziekte: 43.000 man overleefden het niet. (Dit is bijna de helft van het aantal Amerikanen dat in Europa stierf; aan het front vielen ruim 50.000 man.) De ziekte sloeg snel over naar andere legerkorpsen, ook de Duitse.
Verspreiding
Toen de oorlog op 11 november 1918 eindigde en soldaten naar hun land terugkeerden, werden ze overal ter wereld feestelijk onthaald. Door deze wereldwijde massabijeenkomsten verspreidde het virus zich gemakkelijk. In de VS stierven 675.000 mensen, in Frankrijk 200.000, in Engeland 400.000, in België bijna 300.000, in Nederland meer dan 40.000. In India en Rusland stierven miljoenen mensen. Al met al lijkt het erop dat 20% van de toenmalige wereldbevolking besmet raakte, in totaal een half miljard mensen. De meest voorzichtige schattingen komen op 20 tot 40 miljoen doden. En net zo snel als het kwam, verdween het virus ook weer: eind 1919 was het voorbij. Alleen Australië heeft de ziekte tijdelijk buiten de deur kunnen houden door het instellen van een strikte maritieme quarantaine. In 1919 brak de pandemie ook in Australië uit en ondanks de maatregelen de verspreiding te beperken, werd 40% van de bevolking ziek en stierven 15.000 mensen. De ziekte was in de tussentijd tot een mildere vorm geëvolueerd en buiten Australië was bijna iedereen immuun geworden, waardoor de pandemie uitstierf.
Nederland
Het officiële aantal slachtoffers van de griep in Nederland in 1918 was 17.396. In 1919 was dat 1550, en in 1920, 2454. Daar komen echter nog bij de mensen die door deze griep longontsteking hebben gekregen en daarvan niet zijn hersteld. Dit aantal beliep 38.000. Het totale aantal slachtoffers van deze griep beliep dus in Nederland bijna 60.000 mensen. Het sterftecijfer schoot in 1918 omhoog van 13.12 in 1917 naar 17.10 per 1000 inwoners.
Nederlands-Indië
In de voormalige Nederlandse kolonie Nederlands-Indië ging de Spaanse griep het meest tekeer. Daar vielen alleen al in november 1918 486.000 doden, terwijl het sterftecijfer in heel 1917 70.000 bedroeg. De krant Het Volk meldde op 20 december 1918 dat er alleen al op Java een miljoen personen waren overleden. In heel Nederlands-Indië vielen in totaal 1,5 miljoen slachtoffers te betreuren.
Risicogroep
Het meest bevreemdend van de Spaanse griep was de groep mensen waarin de mortaliteit het hoogst was. De gangbare risicogroepen bij de jaarlijkse "gewone" griepgolven zijn bejaarden en jonge kinderen met hartstoornissen. Van deze groepen vormen de bejaarden verreweg de grootste risicogroep, waarbij het sterftecijfer als gevolg van de griep het hoogst is. Zuigelingen en peuters tot en met 4 jaar hebben over het algemeen nog antilichamen (immuniteit) meegekregen van de moeder, voornamelijk door borstvoeding. De Spaanse griep had de hoogste mortaliteit echter in de leeftijdsgroep 14- tot 21-jarigen. Na onderzoek van de longen van personen die aan de Spaanse griep zijn gestorven en in Alaska zijn begraven, is het virus nagemaakt. Hieruit bleek dat de griep vooral mensen in de leeftijdsgroep 20 tot 40 jaar trof, die normaliter het sterkste immuunsysteem hebben. Het kan daarom zijn, dat de sterfte veroorzaakt wordt door een te sterke reactie van het immuunsysteem (cytokinestorm).
Oorsprong
Er bestaan ten minste drie theorieën over de oorsprong van het virus.
Sommige onderzoekers nemen aan dat de oorzaak van de griep een gemuteerd varkensvirus uit China was, dat misschien via Chinese spoorwegarbeiders in de VS belandde.
Een tweede theorie is dat het vogelvirus spontaan muteerde in Fort Riley, Kansas. In dit fort fokte men kippen en varkens voor eigen gebruik. Een kok zou besmet kunnen zijn geraakt met het virus, dat vanuit de kippen via de varkens dus bij de mens aankwam. Door mutatie was het virus in staat om besmetting van mens tot mens tot stand te brengen.
Volgens een derde theorie zou deze griep mogelijk voor het eerst zijn waargenomen in een Brits legerhospitaal in het Noord-Franse Étaples, waar artsen vanaf eind 1916 een uitbraak van 'etterige bronchitis' constateerden. Vrijwel tegelijkertijd werden deze verschijnselen ook gesignaleerd bij een legeronderdeel in het Zuid-Engelse Aldershot.
In september 2005 zijn microbiologen van het US Armed Forces Institute for Pathology erin geslaagd om het virus na te maken. Het onderzoek was gebaseerd op viraal RNA uit de long van een soldaat die in 1918 was gestorven. De eiwitmantel van het virus had een structuur met als type H1N1.
Trivia
Zie ook:
Literatuur
- Laura Spinney, De Spaanse griep. Hoe de pandemie van 1918 de wereld veranderde, 2018, ISBN 9029519746 (orig. Engels: Pale Rider. The Spanish Flu of 1918 and How it Changed the World, 2017)
Bronnen en/of referenties
- Niall P.A.S. Johnson, Juergen D. Mueller: Updating the Accounts: Global Mortality of the 1918-1920 "Spanish" Influenza Pandemic. Bulletin of the History of Medicine Volume 76, Number 1, Spring 2002, S. 105–115
- Spencer Tucker (red.): The Encyclopedia of World War I. A Political, Social and Military History. Uitgeverij ABC-Clio, Santa Barbara, 2005, ISBN 1-85109-420-2, pag. 273
- Willmott, H.P., World War I, New York: Dorling Kindersley, 2003, ISBN 0-7894-9627-5, OCLC52541937, pag. 307.
- Omhoog naar:ab Michael Worobey, Jim Cox, Douglas Gill, 'The origins of the great pandemic', in: Evolution, Medicine, and Public Health, Volume 2019, Issue 1, 2019, p. 18–25
- 'Influenza pandemic of 1918–19', in: Encyclopædia Britannica (artikel is op het moment van raadpleging voor het laatst bijgewerkt d.d. 20 maart 2020)
- Mysterie van de Spaanse Griep opgelost (NPO Wetenschap, 29 april 2004)
- André Lambert, geciteerd in: Onderschat en onbeantwoord. De publieke perceptie van de Spaanse griep in de Belgische context (1918-1930). Scriptieprijs. Geraadpleegd op 2020-03-23.
- De Spaanse griep leek eerst zo mild NRC dd 23-03-2019
- 1919: Influenza pandemic reaches Australia
- CBS Doodsoorzaken vanaf 1900, Griep
- Statistiek van de sterftecijfers 1918, Spaanse Griep
- Statistiek van de sterftecijfers 1918, sterfgevallen per 1000 inwoners
- Het Volk 20 december 1918, Spaanse Griep op Java 1 miljoen doden
|
Met dank aan Wikipedia,
